سفارش تبلیغ
صبا ویژن

شریعتی در چند جمله

چند سال پیش تحقیق مفصلی درباره شریعتی داشتم و مطالبی نوشتم. آنچه می خوانید چند جمله از خود دکتر شریعتی است در معرفی خودش که به نظ من برای معرفی شریعتی کافی است. دو بند هم از نوشته خودم را آورده‏ام که  در آغاز و پایان تحقیقم با عنوان (دین مانا دین توانا) نوشته‏ام. 

«پدرم نخستین سازنده ابعاد نخستین روحم».(دکتر شریعتی در آینه خاطرات/ ص360)

«گورویچ که نگاهی جامعه شناسانه به چشمان من بخشید و جهتی تازه و افقی وسیع در برابرم گشود و پروفسور برک، ‌مذهب را نشانم داد و فهماند که از پشت عینک جامعه شناسی چگونه می‌توان دید و همین درس بزرگ موجب شد که صدها هزار دانسته بیهوده‌ای که در این جا آموخته بودم و به کار نمی‌آمد، همه به درد بخور و ارجمند شد».(مجموعه آثار 13/ ص 327)

«همه عمر حقیقی‌ام و تمام زندگی معنوی‌ام در همین سه رشته جامعه شناسی و فلسفه تاریخ و اسلام شناسی گذشته و می‌گذرد، و در این جا تلمذ علمای بزرگ اسلامی کرده‌ام و در خارج چندین سال شاگرد گورویچ و آرون جامعه شناس و پروفسور ماسینیون و ژاک برک و برانشویگ وهانری ماسه اسلام شناس بوده‌ام و طلبه وار درسشان را خوانده‌ام و تمام فکر و ذکر و اوقات اشتغال و فراغتم همه در همین مسائل گذشته و می‌گذرد».(مجموعه آثار4/ ص 203)

« من از یک سو شرقی هستم و از سوی دیگر یک مسلمان با روح و بینش و نگرش شیعی و  از سوی دیگر انسانی که در این عصر زاده شده است و زندگی کرده است. و این عصر، عصری است که ویژگی‌های خویش را دارد، عصری که تصاعد پلیدی وجود به اوج خود رسیده است و از سوی دیگر آزادی و عدالت به اوج خود. و در طول تاریخ هرگز چنگیزی تا بدین غایت که این‌ها می‌کنند، چنگیزی نکرده است».(مجموعه آثار 25/ ص 351). 

آن‌چه در بدو نظر در آثار شریعتی جلوه بیشتری دارد، نقد کوبنده او بر بسیاری از عقاید رایج مردم است که گاه بسیار تند و طعنه آمیز می‌شود. انتقادهای صریح  او به روحانیت و تفسیر رسمی دین، به موقعیت او در میان متدینان جامعه آن روز لطمات فراوانی وارد کرد. با این همه مطالعه آثار او شخصیت دیگری را به نمایش می‌گذارد که ورای همه این قیل و قال‌هاست. او شاید جزو نخستین افرادی است که در کشور ما به دین، از برون آن می‌نگرد نه از درون. و به راحتی عقاید خود را به کناری گذاشته و بیشتر از منظری جامعه شناسانه و گاه تاریخی، دین را تماشا و تحلیل می‌کند. لذا احکام کلی‌ای که درباره دین صادر کرده فراوانند. آثار او به نوعی بیانگر انتظار او از دین است، او دینی را تحلیل و ترویج می‌کند که انتظارات او را برآورده ‌کند.  

دکتر شریعتی متفکری است که هم چون بسیاری دیگر فرزند زمانه خویش است. تحولات روزگارش بر او تأثیر فراوان دارد، به چشم خود عقب ماندگی مفرط کشورهای جهان سوم را که اسلام دین بسیاری از آنان است مشاهده می‌کند‌، تسلط استعمار او را به ستوه آورده و رکود و رخوت مردم این کشورها او را تا مرز هتاکی به عصبانیت می‌کشاند، دردمندانه افول دین را به تماشا می‌نشیند و چاره‌ای جز فریاد نمی‌یابد. ولی از آن جا که شرقی است و شرق را دوست می‌دارد و در عین حال نمی‌تواند نسبت به غرب بی‌اعتنا باشد و افکارش همه تقسیم شده‌اند، لذا خود را تقسیم می‌کند، آرمان و انگیزه‌ای شرقی برمی‌گزیند و با راه‌کاری ملهم از غرب و امروزی شده و با استفاده از ادبیات و مفاهیم مارکسیستی و غربی رایج در آن روزگار در پی توانا کردن دین برمی‌آید تا دین ماندنی باشد. و مجموعه این‌ها شخصیت او را تشکیل می‌دهد، استواری فراوانی در راه خود به کار می‌برد و پایداری ماندگاری را به نمایش می‌گذارد و بسیاری جوانان را شیفته خود و راه خود می‌کند ولی او نیز اندیشمندی است چون دیگران، آمیخته‌ای از درستی و خطا، و آثارش نیازمند بررسی‌های جدید و نو می‌باشد.

سایت فردا هم مصاحبه ای از رهبر انقلاب  منتشر کرده با عنوان شریعتی یک چهره هم چنان مظلوم که در سال 60 و توسط روزنامه جمهوری اسلامی انجام شده است.


یک سوال ساده فقهی!!

چند وقت پیش مطلب زیر را یکی از دوستان برایم ایمیل کرد از یک وبلاگ و خوشم آمد تصمیم گرفتم چیزی در موردش بنویسم:

یک مسئله شرعی:

پدری پس از فوت خود قطعه زمینی را برای هفت فرزندش به ارث می‌گذارد. چون فرزندان خود گرفتاری‌های مختلف زندگی خویش را دارند و شغل هرکدام چیز دیگری است، هر هفت نفر موافقت می‌کنند که باغبانی را استخدام نمایند تا آن قطعه زمین را آباد کند. قرار می‌شود مخارج آبادسازی آن زمین را هر هفت نفر به تساوی تقسیم کنند و در نهایت کل مبلغ مورد نیاز سال اول را یک‌جا در اختیار باغبان قرار دهند تا صرف کاشت و آبادانی زمین گردد.

باغبان مذکور مقداری از پول را صرف زمین می‌کند اما سر از خود بخشی از آن مبلغ نزد وی را بدون اطلاع یا ثواب‌دید صاحبان مال، خرج خانواده‌ای می‌کند که فکر می‌کند «مضطر» هستند. حال سه سوال پیش می‌آید:

اول) آیا باغبان مرتکب «خیانت در امانت» شده؟ آن پول نزد وی بوده برای منظوری خاص نه برای کمک به دیگری. ایشان آن بخش پول را خرج منظور مورد نظر صاحب مال نکرده.
دوم) با توجه به ناراضی بودن سه نفر از هفت نفر صاحب اصلی مال، آیا خانواده دریافت کننده کمک می‌توانند این پول شبهه‌ناک را خرج کنند؟ آیا این پول که الان در اختیار آنان است حلال می‌باشد یا حرام؟
سوم) اگر هفت نفر را در ده میلیون نفر ضرب کنیم و بشود هفتاد میلیون و قطعه زمین فوق را هم ده میلیون‌بار بزرگترش کنیم تا بشود «کشور» و باغبان بالا را نیز ده میلون‌بار ارتقاء درجات بدهیم در هرم اجتماع تا بشود دولت (یا مثلا شهردار تهران!!!) و آن خانواده مضطر را نیز ضرب در ده میلیون کنیم تا بشود لبنان یا غزه یا از این دست، آیا جواب سوالات اول و دوم تغییری می‌کنند؟

من هم به عنوان یک طلبه، بدون آن که بخواهم از رفتار دولت و یا شهرداری دفاع کنم و یا این که انتفاد کنم چند مطلب در مورد این سوال فقهی می نویسم:

1.       نمایندگانی که به مجلس می روند نماینده همه مردم نیستند به این معنا که همیشه کسانی هستند که به این نمایندگان رای نداده و اصلا آنها را قبول ندارند، با این حال مصوبات هر مجلسی قانون رسمی و مشروع آن کشور است. می خواهم نتیجه بگیرم که رابطه مردم با حاکمان اعم از نماینده یا شهردار یا دولت، رابطه وکیل و موکل نیست. و اگر باشد دولت وکیل تام الاختیار و بلا عزل است. واقعا چند درصد مردم تصمیم دولت و مجلس برای سهمیه بندی بنزین یا قمیت پودر رختشویی را قبول دارند؟ حالا اگر در سوال فوق آن باغبان وکیل تام الاختیار و بدون عزل باشد آیا کارش غلط است؟

2.        دولتها منابع مالی متعددی دارند، مثل مالیات  و عوارض گوناگون و ... که یکی هم انفال است مثل معادن و رودخانه ها و دریاها و ... این که مالک این اموال کیست محل بحث فقهی است برخی آن را ملک مردم می دانند و برخی هم مالک آن را  امام می دانند یعنی امام معصوم که طبعا در اختیار نایب امام، یعنی فقیه جامع الشرایط خواهد بود و اوست که تصمیم می گیرد که کجا و چگونه هزینه شود.

3.       فرض کنیم انفال و سایر دارایی های کشور از آن مردم باشد نه امام معصوم یا حکومت، حال این پرسش رخ می نماید که کدام مردم؟ مردم همین کشور یا همه مردم جهان؟ شما می پذیرید که چون پدر و مادر من ایرانی بوده اند من باید از نفت بهره ببرم( و پولش بیاید سر سفره ام !!!!) ولی مثلا افغانی ها بهره ای نبرند فقط چون کمی آن طرفتر به دنیا آمده اند؟

4.       اگر نفت و انفال از ان ایرانیان است، کدام ایرانیان؟ ما که الان بالفعل ایرانی هستیم؟ یا مثلا به اهالی هرات و قفقاز و گرجستان و ... هم که تا یک و نیم قرن پیش جزو ایران بودن حقی می دهید؟ به نظر شما ما از نفت بحرین سهمی نداریم؟ به طور واضح سوالم این است که مرزهای کاملا تصنعی و ساختگی چگونه می تواند باعث ملکیت یا عدم ملکیت نسبت به چیزی بشوند؟ و چگونه است که مثلا یک فرد خارجی فقط می تواند با گرفتن تابعیت ایرانی در این سرمایه عظیم سهیم شود ولی خواهر و برادر او که فقط در داشتن شناسنامه یا پاسپورت با او فرق دارند چنین حقی ندارند؟

5.       اگر باغبان سوال فوق احساس کند که باید کمی از پول مورد نظر را صرف کمک به همسایه محتاج کند تا امنیت بیشتری برای باغ هفتاد میلیونی و ساکنان آن حاصل شود آیا این کار تصرف در مال غیر محسوب شده و حرام است؟

 


مرد خدا...

امروز مجله کیهان فرهنگی خریدم بعد از مدتها. ویژه مرحوم حاج شیخ هاشم قزوینی از اساتید به نام حوزه مشهد که استاد رهبری هم بوده و نیز استاد آیات عظام سیستانی و وحید خراسانی. ایشان در سال 1339 فوت کرده‏اند. من فکر می‏کردم که ایشان تفکیکی بوده ولی از خاطراتی که در مجله نقل شده چیز دیگری استفاده می‏شود. یعنی من از ادعاهای اروی جلد کیهان فرهنگیستاد محمد رضا حکیمی این طور برداشت کرده بودم. بماند. نکات جالبی درباره ایشان نقل شده بود؛ از منبر رفتن ایشان در ایام ماه رمضان و از این که گفته بودند که در دوران طلبگی چهل روز شلوار نداشتند و عبا را به خود می پیچیدندو به کلاس می‏رفتند و بعد که ممتاز معرفی میشوند از پول جایزه پارچه شلواری تهیه می‏کنند، و از این که در آن روزگار روزنامه می خوانده و یا حتی مجله تهران مصور،یا این که در مورد شبهات موجود در ذهن طلبه‏ها می‏فرموده «سری که در آن شبهه نباشد کدوست سر نیست» کنایه از این که از شبهه نباید ترسید و باید پیگیر شد و جوابش را داد، و نیز این که ملکیت معنوی را به رسمیت می‏شناخته که در زمان خودش فتوای نو و تازه‏ای است، یک نکته که خیلی برای من جالب بود این بود که در مورد نقل کرامات عرفا فرموده بود: « مردم را به سوی غیر ائمه نخوانید» و نیز وقتی عده‏ای سر قبر مرحوم شیخ حر عاملی صاحب وسائل الشیعه گفته بودند ایشان حاجت می‏دهد حاج شیخ هاشم ناراحت شده و فرموده بود که «این مزخرفات را نگویید. با بودن امام رضا(ع) در مشهد مردم را به هیچ کس ارجاع ندهید. اینجا بر سر مزار بزرگان فقط حمد و سوره بخوانید». نکته جالب دیگر این که برخی طلبه ها را تشویق کرده که بروند در دانشگاه تدریس کنند از جمله مرحوم آقای مدیر شانه‏چی را. و می‏فرموده در زمان مرحوم آسید ابوالحسن غفلت شد و بهایی‏ها دبستان ها را از دست ما درآوردند. و بالاخره این که این آیه را زیاد میخواند که « تلک الدار الاخره نجعلها للذین لا یریدون علوا و لا فسادا فی الارض» آخرت مخصوص کسانی است که در زمین برتری جویی و فساد نکنند و می فرمود هر کس به بند کفشش عجب بیاورد و بگوید عجب بند کفشی دارم داخل در این آیه است.

خدایش رحمت کند.


رنگ سیاه سبیل!

امروز که می‏آمدم داخل اتوبوس واحد، دو نفر با صدای کمی بلند صحبت می‏کردند، یکی شان مردی بود حدودا با بیش از شصت سال سن. بیشتر موی سرش سفید شده بود  و ریخته. برداشتم این بود که روزگاری یال و کوپالی برای خودش داشته . نکته جالب قیافه اش این بود که با این که سرش سفید بود سبیلش را رنگ کرده بود، سیاه! شاید به یاد روزگار جوانی، کسی چه می داند. داشتم به همین مساله فکر می کردم که چرا؟ یعنی نمی خواهد باور کند که پیر شده و دیگر او همان جوان سابق نیست؟  یا می خواهد به دیگران بقبولاند که هنوز دود از کنده بلند می شود؟ شاید هم هر دو. یاد کسی افتادم که هر روز سبیلش را با دنبه چرب می کرد و بعد نزد مردم می رفت و بالاخره روزی گربه دنبه‏اش را برد و پسر کوچک و ساده‏اش دوان دوان آمد و همان جا در جمع مردم بلند گفت که پدر جان چه نشسته‏ای که گربه دنبه ای را که سبیلت را چرب می‏کردی برد!!!
من همیشه یکی از دغدغه هایم این بوده که بدانم واقعا چه هستم و چه نیستم، نه خودم را بفریبم نه دیگران را. واقعا بدانم سبیلم سیاه است یا سیاهش کرده ام؟ البته خیلی نگران نظر مردم نیستم ولی نگرانم که نکند من هم سبیلم را سیاه کرده‏ام و خودم هم گمان می‏کنم که واقعا سبیلم سیاه است. به هر حال گمان من این است که وقتی کسی سبیلش را سیاه می‏کند یک جای کار می‏لنگد.

  به نظرم این نهایت فرزانگی است که انسان خودش را کامل بشناسد. به تعبیر زیبای امیر کلام: رحم الله امراء عرف قدره. کار بسیار مشکلی است. راه دستیابی به آن هم  تفکر و تامل طولانی در رفتارها و باورها و دلبستگی‏ها و کنش‏ها و واکنش‏های آنی و غیر آنی انسان است. مواظب باشیم اگر هم سبیلمان را رنگ یا چرب کردیم، دست‏کم خودمان باور نکنیم.
 ....  مرد و هم صحبتش که پیاده شدند دیدم روبرویشان مردی میانسال نشسته بود که نه تنها سبیل، بلکه همه موهای سرو صورتش را رنگ گذاشته بود.