مست خرابات نشین
امروز روز حافظ است.
سیزده ساله بودم که با حافظ آشنا شدم. اولین دیوان حافظم را همان سال از میدان امام حسین(ع)- تهران- خریدم. فقط می‌خواندم، بعدها فهمیدم که در خواندن بعضی شعر‌ها چه اشتباهات فاحشی داشته‌ام که برخی تا ساله‌ها بعد باقی بودند. همان سالها بود که کتاب تماشاگه راز آقای مطهری را شروع کردم به خواندن. همان که بعدها اسمش تغییر کرد و الان با عنوان عرفان حافظ منتشر می‌شود. آقای مطهری یک دیوان حافظ هم داشته که همه را حاشیه زده و با عنوان آیینه جام منتشر شده است.
دبیرستان که بودم اکثر شبهایم با حافظ می‌گذشت به قول بهمنی که شب‌های شعر خوانی من بی فروغ نیست من باید بگویم شب‌های شعر خوانی من بی حافظ نبود. یادم هست سال سوم یک مقاله هم از کتاب حافظ‌‌نامه خرمشاهی نوشتم با عنوان وجوه امتیاز و عظمت حافظ.. هنوز دارمش. در محل کارم هم یک دیوان حافظ جیبی دارم.
در همان سالهای دبیرستان -سال 67- کنگره بین المللی حافظ برگزار شد و رئیس جمهور وقت (رهبری انقلاب) سخنرانی جالبی داشتند. تمبر یادگاری هم چاپ شد که با چه شوق و ذوقی خریدم!
آن موقع از کتاب مرحوم مطهری خیلی چیزی نفهمیدم فقط فهمیدم که دعوایی بر سر حافظ هست که حالا حالاها تمامی ندارد. از احمد شاملو تا مرحوم سید علی آقا قاضی استاد مرحوم آقای بهجت درباره حافظ نظر داده‌اند. معلوم نیست این مست خرابات نشین و رند عالم‌سوز چه رازی در ورای کلماتش مخفی کرده که عارف و عامی از می او مستند.
بماند! از مطالب جالب برای من در آن سن این بود که فهمیدم شعر الا یا ایها الساقی اصلش از یزید بن معاویه است. و چه گفتگوها سر این یک مصرع در کتب مربوط به حافظ می‌شود پیدا کرد.
آقای مطهری حافظ را یک عارف به تمام معنا می‌داند. مرحوم قاضی هم. در احوالات مرحوم شیخ رجبعلی خیاط هم خواندم که حافظ را دارای مقام والایی می‌دیده بر خلاف مولوی که گرفتار بوده است. در نقطه مقابل جایی از دکتر سروش خواندم که مولوی را بالاتر و به تعبیری عارف‌تر از حافظ دانسته بود. امروز هم از بهاءالدین خرمشاهی مقاله‌ای خواندم که تاکید دارد حافظ عارف نبوده و بلکه به اهل تصوف و عرفان متلک هم می‌گفته. من از سخنان خرمشاهی چنین فهمیدم که حافظ در سلک اهل تصوف نبوده و اهل طریقت به معنای اصطلاحی نبوده است. ولی با نگاه دیگری که امروزه هست و ما علامه طباطبایی و امام و آقای بهجت را عارف می‌دانیم شاید دیگر سخن جناب خرمشاهی صحیح نباشد. و به نظرم منظور آقای مطهری از عارف بودن حافظ همین است.به تعبیر ما اهل معرفت است.
علامه طباطبایی جلساتی داشته و حافظ را شرح می‌کرده این بحثها با بیان مرحوم سعادت‌پرور که از شاگردان ایشان بود با عنوان جمال آفتاب منتشر شده است.
از کوچه رندان نوشته دکتر عبدالحسین زرین‌کوب نگاهی دارد به زندگی و زمانه حافظ. کتاب ذهن و زبان حافظ نوشته جناب خرمشاهی را که مجموعه مقاله‌ای است یکبار همین جا معرفی کرده‌ام. شرح شکن زلف هم شرح دکتر مجتبایی است بر حافظ. شرح سودی بر حافظ هم جزو معروف‌ترین کتاب‌ها در این زمینه است. اصلا بروید فرهنگ شرح‌های حافظ را بخوانید که همه را معرفی کرده است.
بهروز رضوی گوینده خوش صدا هم امروز حافظ خوانی کرده که می‌توانید اینجا بشنوید.