بر بساط نکته‌دانان...

یکی از دوستان شروع کرده تفسیر المیزان را از اول می‌خواند، هفت هشت جلدی هم خوانده است. دو سه روز پیش آیه‌ای را نشانم داد که درباره تورات بود و گفت واقعاً تعجب کردم و فکر نمی‌کردم در قرآن چنین آیه‌ای باشد. و البته برای من هم تازگی داشت. فردای همان روز سراغ یکی دو نفر دیگر از دوستان رفتم دیدم که مشغول بحث بر سر آیه‌ای از آیات سوره احزاب هستند و به گونه‌ای صحبت می‌کردند که گویا چنین آیه‌ای را تا کنون ندیده بودند. از خلیفه دوم هم نقل شده که وقتی پیامبر(ص) رحلت کردند او مرگ پیامبر را انکار می‌کرد و می‌گفت پیامبران نمی‌میرند و وقتی رفیقش خلیفه اول آیه انک میت و انهم میتون را خواند، گفت که گویا این آیه را تا کنون نشنیده بودم. برای خود من هم چنین احساسی بارها پیش آمده است. و البته هر یک از ماها دست کم در ماه رمضان قرآن را ختم می‌کنیم و این دوستان من ده‌ها بار قرآن را از اول به آخر خوانده‌اند.
شاید علت این وضعیت آن است که دلمشغولی ما روخوانی قرآن است به عنوان یک متن مقدس بدون توجه به آن به عنوان یک متن کارآمد و برنامه دار برای انسان. و البته القای این نکته که فهم قرآن کار هر کسی نیست نیز در این زمینه مؤثر بوده است. ما همه به نوعی تسلیم این نکته شده‌ایم که قرآن را دیگران(مفسرین و روحانیون) می‌فهمند، پس ما فقط برای ثوابش می‌خوانیم. من البته منکر این نیستم که فهم بسیاری از آیات قران نیازمند تخصص است ( و نه لزوماً روحانی بودن) ولی بخشی از قرآن که به سادگی قابل فهم و تحلیل است بیش از قسمتی است که نیازمند ممارست در علم تفسیر است. تدبر در قرآن دستوری است همگانی و نه فقط ناظر به گروهی خاص از مردم. در آستانه میلاد مسافری که ره‌آورد سفرش از خلق به حق نامه حق به سوی خلق است و نیز میلاد بزرگترین مفسر قرآن حضرت صادق(ع) یادآوری مضمون این حدیث از آن امام بد نیست که فرمود قرآن عهدنامه خدا با بندگان است و مناسب است که انسان‌ها همه روزه بخشی از وقت خود را به مرور این پیمان‌نامه بگذرانند. روشن است که عهدنامه را برای ثوابش نمی‌خوانند هر چند پاداشی هم برایش باشد.