بر بساط نکته‌دانان...

816 مورد پاسخگویی در طول 26 روز کارنامه این طلبه است در هفدهمین نمایشگاه قرآن واقع در تهران، مصلی، طبقه هم کف، بخش حوزوی، غرفه مرکز ملی پاسخ‌گویی به سؤالات دینی. یعنی آن‌جا واقع بود. به هر حال برای هر رور به طور متوسط می‌شود 31.38 مورد. و بهتر است بگویم 816 مورد گفتگو.
 در اکثر این نشست‌ها بیش از یک نفر حضور داشتند و در بیشتر آن‌ها هم بیش از یک سؤال مطرح می‌شد. می‌توان گفت به بیش از دو هزار سؤال جواب دادم. که بخش زیادی از آن به سؤالات فقهی یا همان احکام شرعی اختصاص داشت. بد ندیدم گزارش کوتاهی از این زندگی یک ماهه بدهم. می‌‌شود اسمش را گذاشت برشی از یک جامعه و یا دست کم یک شهر که قطعاً نشان‌ دهنده کلیت آن نیست.

حدود 70 سؤال درباره تقلید و لزوم آن و بقاء بر تقلید میت و تغییر مرجع به دلایل مختلف داشتم. چندین نفر مشخصاً دلیل لزوم مرجع تقلید را می‌خواستند بدانند و این که اگر مرجع نداشته باشیم چه می‌شود؟ به نظر من این پرسش بیش از ?ن‌که زمینه‌ای دینی داشته باشد مبتنی بر واقعیات جامعه شناختی ایران امروز است که یک عامل شکل دهنده آن رابطه روحانیت با مردم و البته حکومت است. تغییر مرجع به دلایل سیاسی از نکات جالب گفتگوهای نمایشگاه بود که دیگر دوستان پاسخ‌گو هم بر آن تأکید داشتند.
حدود 70 سؤال درباره خمس و روش محاسبه آن، و دو سه نفر هم از اصل دلیل آن که از کجا آمده است پرسیدند. علت اهمیت خمس در ذهن مردم را نفهیدم، یعنی چیزی به عقلم نرسید.
چند مورد سؤال درباره دوست شدن دختر و پسر بود و بعضی‌ هم اصلاً دوتایی با هم آمده بودند و می‌پرسیدند که کار ما درست است یا نه؟ این هم البته علتش روشن است. ولی به هر حال نشان‌ دهنده دیندار بودن مردم است. چنانکه پرسش‌های گوناگون خانم‌های شل حجاب نیز نشان‌گر فطرت دینی ایشان است. هر چند خود این پدیده یعنی تلاش برای حفظ دین با کمی انحراف از احکام دینی نشان‌گر ظهور نوعی دینداری است که می‌توان با اندکی مسامحه آن را دینداری سکولار نامید که از مشخصات آن افزایش دینداری بدون شریعت است. جامعه شناسان دین این فرایند را شخصی شدن دین می‌نامند.
پرسش از روزه مسافر که یکی از پرسش‌های پر تکرار بود جای تعجب نداشت، ولی پرسش از فلسفه آن و نیز دلیل شرعی آن بیانگر تغییری است در جامعه که ریشه در رشد علمی و باسوادی در جامعه است که با روح فردگرایی و تسلیم ناپذیری در برابر دیگران آمیخته شده است.
سؤال عمیق و چالش برانگیز کم داشتم، شاید بتوان گفت کسانی که اطلاعات عمیق‌تری دارند و سؤالات ریشه‌دارتری، چندان به ما آخوندها کاری ندارند، شاید هم اعتماد ندارند و یا ما را ناتوان از پاسخ‌گویی می‌دانند به هرحال این اتفاق، یعنی تغییر گروه مرجع و پایین آمدن جایگاه روحانیت که البته نیاز به اثبات هم ندارد و همه این را می‌دانند.

زیادی حرف زدم. بماند برای بعد.