بر بساط نکته‌دانان...

مدتی درباره مسجد جمکران و ماجرای ساخته شدن آن مطالعه می‌کردم، دوستی گفت که ماجرا در بحار الانوار هم آمده است. باور نکردم چون اولین بار این داستان را محدث نوری نقل کرده است. به نرم‌افزار نور مراجعه کردم و روشن شد که گویا ماجرا در بحار نقل شده است. ولی این همه‌ی داستان نبود. با کمی تورق و رسیدن به صفحات قبلی روشن شد که ناشران محترم (به هر انگیزه‌ای) بخشی از کتاب جنة الماوی حاجی نوری را که درباره تشرف یافتگان به محضر ولی‌ عصر(عج) بوده است را به کتاب بحار الانوار افزوده‌اند. و به همین سادگی مشکلی بر مشکلات پژوهش افزوده‌اند و توجه نکرده‌اند که این کار چقدر زمینه‌ساز خطاهای بعدی خواهد بود.

گمان من بر این بود که مشکل به همین یک مورد ختم می‌شود. تا این که یکی از دوستان عبارتی در بحار را نشان داد که نوشته بود: قال فی البحار ... و مرسوم نیست که کسی در کتاب خودش از چنین ادبیاتی استفاده کند. برای حل این مشکل نیز بر اساس تجربه قبلی صفحاتی به عقب بازگشتم و باز هم با همان شیوه مواجه شدم، یعنی ناشران محترم به تناسب زندگی امام موسی بن جعفر(ع) بخشی از کتاب تحفة العالم فی شرح خطبة المعالم نوشته سید جعفر بحر العلوم متوفای 1377ق را به کتاب بحار افزوده‌اند.